Christine Abdelnour in 2012

Christine Abdelnour (1978, Parijs) is al sinds geruime tijd een zeer gewaardeerd saxofoniste in de improvisatiescene, die verder kijkt dan haar instrument alleen. Bij Christine klinkt het blaasinstrument bijna nergens zoals je het kent, en maakt deze – zoals ze vertelt in The Wire van oktober – een verlengstuk van haar lichaam. Dit vooral omdat de tonen deels worden bestuurd met de ademhaling. Door hiermee te experimenteren, alsmede met stiltes, tongtechniek en de microtonale mogelijkheden, weet ze constant te verrassen en verbazen. Dit jaar kwamen er al drie albums uit waarop zij acte de présence geeft, een goede reden om haar recente muzikale output eens onder de loep te nemen.

In de liner notes van Nie vergelijkt Richard Pinnell (The Wire) improvisatiemuziek met een lade van zijn grootmoeder, vol met door de war geraakte kluwen wol en garen. De drang om één van de uiteinden hiervan te onttrekken is groot. Niet alleen om te zien wat er met de andere draden gebeurt, maar ook om de complexiteit van chaos te begrijpen en te ontleden. Deze omschrijving voor de samenwerking tussen de Portugese violist Ernesto Rodrigues (eigenaar van het Creative Sources label) en de Duitse trompettist Alex Dörner is misschien niet eens zo gek.

Nie (al in 2008 opgenomen overigens) is inderdaad een album die de volledige aandacht opeist wil je de wirwar van structuren, voor zover ze bestaan, ontrafelen. De drie nummers zijn zeer minimalistisch en iedere muzikant lijkt zijn eigen ding te doen zonder de anderen in de weg te zitten. Toch ontstaat er een symbiose, zij het een moeilijk tastbare. Het is alsof de drie elk in een hoekje staan; soms angstig introvert, maar in momenten ook met de wil om boven de ander uit te stijgen. Nie is dus vriendelijk en agressief tegelijkertijd. Het is lastig er grip op te krijgen als luisteraar, zoals gezegd. Alleen een diepe concentratie openbaart wellicht de pracht van deze in de knoop geraakte improvisatiemuziek.

AS:IS is een album dat wat rijker van klank is. Dat mag vooral op het conto van de in Zuid-Korea geboren Bonnie Jones komen, die met glitchy en ruisende elektronica regelmatig voor een achtergrond zorgt waarop de onvoorspelbare stoten van Abdelnour en het totaal onherkenbare spel van Andrea Neumann op de piano paraderen. Niet overvloedig, want stiltes en minimalisme zijn de drie dames niet vreemd. AS:IS, zoals ze eigenlijk het trio ook noemen, is daarom minstens zo’n uitdaging als Nie.

Met de Berlijnse pianiste Magda Mayas werkte Christine Abdelnour al eerder samen, op Teeming uit 2010. Het op Unsounds (het label van The Ex-gitarist Andy Moor) verschenen Myriad is de helft korter, wat de intensiteit alleen maar ten goede komt. Live opgenomen bespelen de twee op dit album hun instrumenten zoals je niet zou verwachten. Mayas gebruikt namelijk ook de binnenkant van de vleugel, de hamers en de snaren met de hand beroerend, resulterend in aparte echoënde klanken. In combinatie met een bijzonder gebruik van de ademhaling tijdens het blazen in een blaasinstrument, levert dit een kronkelig en speels gevecht op tussen drones uit de piano en drones uit de sax.

Als ik een voorkeur mocht uitspreken voor één van deze drie albums waarop Christine Abdelnour zich laat horen, dan is het de laatstgenoemde Myriad. De reden daarvoor is misschien wel – en dan wil ik wederom weer even terugpakken op het artikel in The Wire – dat improvisatie vaak makkelijker is in een tweetal dan in een drietal. Ik kijk dan ook erg uit naar de eerste release met haar op het podium succesvolle compagnon en geweldige gitarist Ryan Kernoa. Eén ding is zeker: het laatste van Christine Abdelnour hebben we nog niet gehoord.

Reines d’Angleterre & Èlg

In de strijd om de wisselbeker voor het meest ongemakkelijke album van het jaar is er sprake van een heuse een nek-aan-nek race. De kanshebbers laten geen mogelijkheid onbenut om de luisteraar uit balans te brengen, angst aan te jagen en tot waanzin te drijven. Mrbungle analyseert met gevaar voor eigen leven de twee kandidaten. Welke plaat wordt als eerste afgezet?

Reines d’Angleterre is een bijzonder trio gevormd door de crème de la crème van de Franse avant-garde muziek. Ghédalia Tazartès moet geen onbekende meer zijn voor menig liefhebber. Hij wordt hier bijgestaan door twee “elektronische botanisten”, Èlg en Jo Tanz. Dit tweetal opereert zowel solo als ook onder de naam Opéra Mort, en Jo runt daarnaast het Tanzprocesz label. Globe Et Dynastie (op Bo’Weavil Recordings) is de eerste plaat opgenomen in een studio, en de opvolger van Les Comores dat vooral live opnames bevatte.

Op Globe Et Dynastie is het Tazartès die met zijn vreemde stemverschuivingen geesten oproept. Met een ijzingwekkende voordracht, dat zonder meer bij een Middeleeuws duivelsritueel zou passen, zet hij de lijnen uit voor een asynchrone achtergrond. Als een elektronische dierentuin gaan de andere twee tekeer op synthesizers, samplers en andere instrumenten die lawaai maken. Referenties als Throbbing Gristle en Pete Swanson moeten je een idee geven: industrial noise, donkere drones en hallucinerende effecten. Tazartès’ accordeon lijkt op de laatste track ook nog even langs te komen. Globe Et Dynastie is daarmee een sterk staaltje experimentele muziek, dat bizarre vocalen  (inclusief keelzang) combineert met moderne elektronica. Een mindfuck extraordinaire.

Èlg, in het echte leven Laurent Gérard, is misschien wel de meest geflipte van bovengenoemd drietal. Hij is bij mij vooral bekend vanwege zijn Tout Ploie lp op het KRAAK label, waarop hij zijn eigen Franse chansons combineert met avant-garde songwriting. Inmiddels heeft de Parisien al een behoorlijke discografie opgebouwd met voornamelijk weirde elektronica. Wie anders dan hijzelf zou Reines d’Angleterre voorbij kunnen gaan in absurditeit?

Mil Pluton is het nieuwste wapenfeit van Èlg. Dat hij zich bedient van mysterieuze knip-en-plak elektronica, ondersteund door bonkende EBM-beats en dynamische, improviserende composities is nog wel uit te leggen. Het zijn vooral de vocalen die van Mil Pluton één van de meest vreemde platen van het jaar maken. Dit gaat de Franse taal voorbij; freaky Esperanto-gemurmel, een octaaf of wat hoger dan je als prettig zou kunnen ervaren, is een constante stoorzender, terwijl de spontaan opspringende ritmes eigenlijk al genoeg voor verwarringen zorgen. Van chansons of überhaupt iets wat op een liedje lijkt, is weinig meer terug te vinden. Toch lijkt hij tijdens Pol Culte, aan het einde van kant A, een voorliefde voor popmuziek niet te kunnen onderdrukken.

Op kant B begint Four Acts Amazon met kippenvel opwekkende ambient drones, maar even verder zijn het wederom die ongelooflijk rare stemmetjes die de aandacht opeisen. Het nummer heeft in het midden een keiharde climax, doch eindigt in een soort exotische Musique Concrète. Hij krijgt tijdens deze vier acts overigens hulp van onder andere Bill Kouligas (PAN) en Jan Anderzen (Kemialliset Ystavat & Tomutonttu). Afsluiter Addio doet net als eerdere passages denken aan Throbbing Gristle en Coil: experimentele elektronische muziek zonder enig kader, met op de voorgrond oncomfortabele zang. Een half uurtje Mil Pluton en je ontwaakt alsof je een paar weken in een isoleercel hebt gezeten. De overigens prachtig verpakte plaat verschijnt in een oplage van driehonderd stuks gezamenlijk bij Alter en Hundebiss Records.

Majutsu No Niwa – Volume V

Iedere zichzelf respecterende platenzaak zou een aparte afdeling moeten hebben voor Japanse psychrock, met in de verkoopbakken in ieder geval alle releases van Overhang Party en – na het overlijden van de act in 2007 – reïncarnatie Majutsu No Niwa. Van leegstand kan dan in ieder geval geen sprake zijn, want de band waarvan de naam zoiets betekent als “magische tuin” is inmiddels alweer aan het vijfde album toe. Een dubbelluik nog wel, uitgebracht op twee afzonderlijke cd’s.

De heren Rinji Fukuoka, Wataru Kawai en Shigeki Morohashi hebben de reputatie één van de hardste rockbands van Japan te vormen. Vooral live schijnen de muren van gitaarfeedback garant te staan voor een gehoorbeschadiging. Die energie werd al eens vastgelegd op het album Sylvania 7027 Live, van vorig jaar. Volume V, het resultaat van zorgvuldige studio opnames, neemt duidelijk een andere weg.

Op Part I: The Visionaries’ Sand Zone zijn de melodieuze en melancholische riffs duidelijk in de spotlight gezet. Die slepende stukken worden slechts mondjesmaat afgewisseld met de stijl waar Majutsu No Niwa meer bekend om staat: metershoge gitaarmuren doordrenkt met distortion, die je met een bovenmodaal volume gemakkelijk omverwerpen. De heldere productie laat juist horen dat de muziek van dit Japanse drietal op punk is geschoeid, waar Fukuoka met zijn dreinende zang er dikwijls een acid ballad van maakt. Daardoor kan ik niet anders de conclusie trekken dat – afgezien van het stompende Falling – Majutsu No Niwa hier een stuk minder gewelddadig klinkt dan op vorige releases.

Met Part II: With à qui avec Gabriel gaat de band nog een stap verder. À qui avec Gabriel is een jonge Japanse accordeonspeelster en zangeres, wiens debuutalbum werd uitgebracht op John Zorn’s Tzadik label. Met dromerige, romantische klanken duwt zij dit tweede deel nog meer richting melancholie en rust. Het tempo ligt laag en de gitaar heeft verre van een hoofdrol te vertolken. Het zijn vooral de huilende zang en accordeon die er een folk plaat van maken. Maar het komt natuurlijk wel uit Japan. De geografische oorsprong maakt dat deze release ook gewoon weer tussen de psychedelica hoort te staan, naast allerlei andere bevreemdende uitgaven.

Het is even wennen het talent van Majutsu No Niwa om uitstekende liedjes te schrijven zo duidelijk op de voorgrond te horen. Uiteindelijk blijkt dat allerminst een slecht gegeven te zijn. De band doet concessies op het gebied van pure kracht en lawaai, en weet dit ruim te compenseren met hun eigenzinnige sound. Volume V is daardoor opnieuw een gedenkwaardig moment in de discografie van de Japanners.

Volume V wordt gezamenlijk uitgebracht door There en Musik Atlach.