Charles Gayle Trio – Streets

Streets van het Charles Gayle Trio is in vele opzichten een bijzonder album. Het is een terugkeer naar het instrument – de tenorsax – dat de inmiddels 73-jarige Amerikaan naam en faam bracht. Het is ook een reflectie op zijn leven, en dan vooral de tijd dat hij dakloos over straat zwierf. Streets is een hommage aan de gelijknamige clown, een alter ego waarmee hij vandaag de dag zijn sociaal-culturele en religieuze opvattingen kracht bijzet, al dan niet bij optredens. Bovenal is Streets een waanzinnige demonstratie van wat ooit revolutionaire jazz was.

Toen het Gayle eind jaren zestig niet lukte aansluiting te vinden bij de toen florerende freejazz scene in New York zag hij weinig andere mogelijkheden dan op straat te gaan spelen voor een aalmoes. Ruim twee decennia schijnt hij dakloos te zijn geweest, totdat hij eind jaren tachtig door onder andere Michael Dorf van The Knitting Factory op een echt podium werd gezet en niet veel later ook in een studio. Na een drietal albums voor het Zweedse Silkheart label volgde in 1991 zijn doorbraak met het album Touchin’ On Trane.

Toen al klonk Gayle’s woeste spel alsof de twintig jaar ervoor niet hadden bestaan; ook Streets grijpt duidelijk terug naar de tijd van bijvoorbeeld Albert Ayler ten tijde van Spiritual Unity en de latere John Coltrane. De toon van Gayle’s sax is hard en confronterend, doch vol karakter. Zijn zwervende bestaan in het verleden zou dan ook zomaar eens een bewuste keuze kunnen zijn geweest. Gayle wil met dit album een verhaal vertellen over New York, zo lijkt het. En hoewel de blues invloeden duidelijk hoorbaar zijn, is het niet per se een droevig verhaal. Het gaat over veelzijdigheid, en de zoektocht van een individu naar zelfexpressie.

Dat dit met horten en stoten gaat wordt meteen al tijdens het tweeluik Compassion I & II duidelijk. Geen melodie wordt mooi afgerond; gepassioneerd en furieus springt Gayle van het ene idee naar het andere, daarbij geholpen door een al even vurige ritmesectie. Larry Roland, nog niet zo lang geleden onderdeel van de live optredens van Giuseppi Logan (net zo’n excentriekeling op de sax), is een gelouterde contrabassist die zich niet laat overstemmen door de eveneens zeer ervaren drummer Michael T.A. Thompson. Zij houden de geraamtes van de zeven improvisatiestukken overeind, en laten Gayle de verdere aankleding doen. Deze heren helemaal op de achtergrond zetten zou ze echter onrecht aandoen, want ondanks hun respectabele leeftijd spelen ze even energiek als exquis. En dankzij de uitstekende productie is dat ook te horen.

Hoogtepunten zijn er legio op Streets. In Glory & Jesus bijvoorbeeld, of de hyperactieve afsluiter Tribulations, worden alle registers open getrokken; een schreeuwend statement van Gayle’s rauwe natuur en/of opgekropte boosheid. In het titelnummer haalt hij zijn liefde voor bepop en gospel doorschijnen, terwijl Coltrane-achtige melancholiek de kop op steekt in Doxology. Het nummer met de meest herkenbare structuur is waarschijnlijk March Of April, dat begint met ritmes uit een marcheerband en zich verderop transformeert tot een wervelstorm van saxofoonklanken, die willekeurig door het luchtledige slingeren.

Streets is geen origineel album, maar laat wel een fenomenale indruk achter. Een album waarop het Charles Gayle Trio de spirit van de freejazz van meer dan veertig jaar geleden heeft weten te vangen, zonder zich vast te pinnen op het verleden.

Streets is recentelijk op cd verschenen bij Northern Spy Records.

April 2012

April 2012 zal de boeken ingaan als de koudste sinds 1997, en als maand waarin woorden als Kunduzcoalitie en Wandelgangakkoord werden uitgevonden. Gelukkig was er genoeg nieuwe muziek voorhanden om ons daar van af te leiden. Ik noemde eerder deze maand al Dylan Ettinger, Will Guthrie, Franco Falsini, FRKWYS Vol. 9 en de compilatie Eight Trails, One Path.

Als er één artiest is die zo op laatstgenoemde verzamelaar had gepast, is het James Blackshaw wel. Hij heeft met het album Love Is The Plan, The Plan Is Death echter wel wat meer te bieden dan slechts een compilatietrack. Op de ep Holly was al enigszins te horen dat hij in zijn ontwikkeling niet bleef steken in het naspelen van John Fahey en co., maar dat ook impressionisme, klassiek en romantiek onderdeel uitmaken van zijn stijl. Op dit achtste album gaat hij daarin nog verder, de piano een prominente rol gevend, waardoor zijn prachtige gitaarspel soms verdrinkt in de overdreven poëtische sfeer. Met als dieptepunt het nummer waarop Geneviève Beaulieu de vocalen voor haar rekening neemt. Desalniettemin de moeite waard, want Blackshaw blijft een begeesterd gitarist.

Album van de maand is notabene een heruitgave. 1-800-GREED van Girlseeker werd  in 2011 dermate amateuristisch op cassette gezet, dat er weinig overbleef van de mongoloïde pop waar de Deense band datzelfde jaar mee doorbrak. De geremasterde tracks klinken op vinyl ineens een stuk beter, zodat je niet meer tussen de ruis hoeft te zoeken naar de uit de maat springende zang en de enorm effectieve keyboarddeuntjes. De plaat is een gezamenlijke release van tien labels, waaronder het Gentse KRAAK. De Belgen brengen tegelijkertijd ook een cassette op de markt met een liveregistratie van het weergaloze optreden van France op het KRAAK festival in 2011. Of je er nu bij was of niet, deze unieke droneband moet je gehoord hebben.

En nu we het dan toch over drones hebben, halen we Mana-Yood-Sushai van Bong er gelijk bij. De massieve gitaarklanken klonken nog nooit zo helder, waardoor het doommetal geluid opeens aardig de diepte ingaat. Wel een misser dat dit album voorlopig nog niet op vinyl uitkomt, of zou dat zijn omdat de twee enorm lange nummers er niet op passen? Voor de liefhebbers van het zwarte goud is ORO: Opus Primun van Ufomammut wellicht een prima – net iets steviger en directer – alternatief.

Nog meer naargeestige gitaarmuziek vinden we op het afscheidsalbum van Fear Falls Burning, genaamd Disorder Of Roots. Antwerpenaar Dirk Serries gaat nog eenmaal op zoek naar de essentie van abstracte gitaardrones, en maakt er een langgerekt en imposant gelaagd verhaal van. Ook Machinefabriek waagt zich op de 3” cdr Elastiek aan drones, één lange welteverstaan. Normaal gesproken is de muziek van Rutger Zuydervelt wel wat beweeglijker; dit aangename uitstapje doet men focussen op de minieme details.

Voor minimalisme kunnen we ook bij En terecht. Dit duo, bestaande uit Maxwell Croy (runt het Root Strata label) en James Devane, heeft zojuist het tweede album Already Gone uitgebracht. Dromerige, spacy ambient vermengd met organische en akoestische geluiden, alsof Fennesz (check ook die In Hell lp) er een keyboardspeler erbij heeft gekregen. Bij het Bersarin Quartett gaat het er iets bombastischer aan toe. Dit soloproject van Thomas Bucker nestelt zich met II in het neo-klassieke en ambient genre, met referenties als Bohren Und Der Club Of Gore (zonder de jazz) en Ulver’s Perdition City. Bij vlagen erg mooi.

Het verlangen naar warme, exotische bestemmingen wordt met dit typische Nederlandse weer bijna ondraaglijk. Misschien dat de Turkse componist Erdem Helvacioğlu met Timeless Waves daar wat aan kan doen. Het is de stereoversie van een 47 kanaals / 53 speakers installatie, tentoongesteld op een plein in Istanbul. De zes stukken – variërend van noisy geritsel tot geïmproviseerd drummen en vrolijk gitaarspel – reflecteren zes menselijke emoties: angst, liefde, woede, verdriet, verbazing en vreugde. Nee, voor de echte exotica moeten we dit keer naar Afrika. De compilatie African Electronic Music 1975-1982 verzamelt geweldig pionierswerk van de uit Kameroen afkomstige Francis Bebey. Nu nog bijpassende temperaturen.

Eight Trails, One Path

Dat Record Store Day tegenwoordig vooral een door de grote platenlabels gedomineerde commerciële gebeurtenis is, zal niemand ontgaan zijn. De zogenaamde exclusieve uitgaven van platen die iedere muziekliefhebber allang heeft, zijn vaak alleen interessant voor oude mannen met linnen tassen die hun Beatles collectie graag compleet willen houden, of voor snelle ratten die hetzelfde spul even later aan al wat verder gedementeerde oude mannen via Ebay verkopen. Ik heb zodoende een gloeiende hekel gekregen aan het fenomeen, doch ik moet bekennen dat één “speciale” release afgelopen zaterdag zonder meer mijn aandacht trok.

Eight Trails, One Path is de eerste release van Three Lobed Recordings die speciaal is samengesteld voor Record Store Day, en was bovendien die dag alleen in winkels in de Verenigde Staten verkrijgbaar. De exclusiviteit komt echter vooral door de inhoud; acht niet eerder verschenen nummers van net zoveel verschillende hedendaagse gitaarhelden, zich ophoudend onder de randen van de experimentele muziek. Acht verschillende stijlen ook, die samenkomen op het gebied van grenzen opzoeken: de mogelijkheden van de mens en zijn gitaar verkennen.

De ritmische improvisatie op akoestische gitaar van Alvarius B. (Sun City Girls) zet de toon, waarna William Tyler (Lambchop, Silver Jews) het stokje overneemt met een wat vriendelijker en melancholisch nummer. In het derde bedrijf van deze compilatie, Late November van Danny Paul Grody, gaat het tempo omlaag en lijken we andere instrumenten te horen dan alleen de gitaar. De zachte ambient echter, moet welhaast van de subtiel geroerde snaren komen.

Een track die er echt uitspringt, is Stranded On Io van Ben Chasny oftewel Six Organs Of Admittance. Het fingerpicken verdwijnt hier onder een ondoorzichtig gordijn van echoënde effecten en we horen zelfs zachtjes repeterende zang op dit verder instrumentale album.  Deze soundtrack voor een niet-bestaande stoffige western mag je gerust een aangename verrassing noemen. Aan het begin van de andere zijde van het vinyl speelt Steve Gunn dan weer echte Appalachen countryfolk zoals we dat van hem gewend zijn.

Wie het recente Between The Times And The Tides van Lee Ranaldo (Sonic Youth) in de kast heeft staan, kan met het primitieve en droevige By The Window even gas terug nemen; van rock is hier geen sprake. David Daniell is de enige gitarist op deze compilatie wiens muziek ik nog niet eerder had gehoord. Housewarming past desalniettemin prima tussen de andere gitaarhelden, waarvan Sir Richard Bishop (ook weer Sun City Girls) de afsluitende track mag verzorgen. Hij doet dat in stijl en met een typisch snufje Arabië, wat Quarter Wheel zowel opzwepend als ingetogen maakt.

“Kopen natuurlijk” is de conclusie van dit verhaal, maar dat is allemaal niet zo makkelijk als het klinkt. De meeste exemplaren zijn reeds op Record Store Day verkocht en dus zullen liefhebbers zich toch weer tot shops als Ebay en Discogs moeten wenden, of zich tevreden moeten stellen met een digitaal exemplaar via Bandcamp. Ja, de liefhebber betaalt soms een hoge prijs voor de exclusiviteit van Record Store Day. Het zou eigenlijk iedere dag van het jaar Record Store Day moeten zijn.