Tag archieven: Biosphere

Februari 2012

Het is frappant dat de beste albums van de maand februari – afgezien van Jozef van Wissem en Jim Jarmusch – terug grijpen naar het verleden. Om te beginnen twee re-releases van essentiële albums, in twee uiteenlopende genres. Niente van Gruppo di Improvvisazione Nuova Consonanza (met helden als Ennio Morricone en Egisto Macchi in de gelederen) werd in 1971 opgenomen, maar krijgt nu pas een vinyl release. Het is een fantastisch document die de groep laat horen op top van hun kunnen; ongedwongen freejazz, ingewikkeld en spannend doch ook enorm sfeervol. Die andere is Twilight Peaks van Robbie Basho, van origine een cassette uit 1985, en één van zijn laatste werken. Het Belgische label Smeraldina-Rima heeft deze American Primitivism-klassieker terecht op vinyl laten persen en van prachtig artwork voorzien.

Ook de geweldige Lixiviation verzamelaar van Suzanne Ciani, die deze maand uitkwam, blikt terug. En wel op de periode 1969 tot 1985, muziek van vóór haar doorbraak, en toen ze net was uitgeleerd bij pionier Don Buchla. Betoverende synthesizermuziek, maar ook vooruitstrevende geluidseffecten en reclamejingles komen langs. Biosphere houdt het met de Compilation 1991-2004 wat dichter bij het heden. Er staan al dan niet zeldzame compilatietracks op, die zowel de dance-achtige beginjaren als de verstilde ambient van later in zijn carrière omvatten.

Gloednieuw, doch voorzien van een oldskool sound is Morinde, het nieuwe album van de Vlaamse black metal band Alkerdeel. De sfeervolle, slepende tracks zou je ook kunnen betitelen als doom; het is het smerige geluid van de gitaren die meer aan Noorwegen anno begin jaren negentig doet denken. De leden van deze band zouden buren kunnen zijn van de heren van Sylvester Anfang II. Ook dit ensemble heeft in februari een nieuwe release aan de discografie mogen toevoegen, net als het gerelateerde Hellvete en Bear Bones, Lay Low. Uitgebreide beschrijvingen van die titels volgen in maart.

Het was heus niet allemaal nostalgie wat de klok sloeg in februari. Zo was ik zeer te spreken over het recente Muzika Electronic van Frak. Je zou deze obscure Zweden kunnen betichten van (te)veel luisteren naar de Detroit ambienttechno van Drexciya, ware het niet dat Frak eerder rondliep, en inmiddels alweer een kwart eeuw meegaat. Een beter voorbeeld van een hedendaagse sound is het album Abtu Anet van Gultskra Artikler. Hier gaat de Russische Alexey Devyanin achter schuil, en op zijn fantasierijke, melancholische collages van drones, folk, ambient, modern klassiek en field recordings is geen genrestempel te drukken.

Probeer ook eens de cassette Whalley Range van de Britse act Le Drapeau Noir aan een genre te koppelen. Deze bevat een korte registratie van het optreden van deze band (met leden van Part Wild Horses Mane On Both Sides) in september vorig jaar. Meditatie, rituelen, noise, feedback, hippiefolk, drones, vrij improvisatie en vervormde vocalen die recht uit het slachthuis lijken te komen. Nee, dan zet Disappears met Pre Language ons wel weer met beide benen op de grond. Vuile Sonic Youth-gitaren en ritmes die uit de krautrock lijken voort te komen; het mag voor nu naast de energydrinks in de schappen staan.

De meest gehypte release van de laatste weken is ongetwijfeld Kindred van Burial. Ik hou eigenlijk geen hypes bij, dus het is maar een gokje. Gezien de kwaliteit van deze ep kan ik mij het echter goed voorstellen. William Bevan heeft van iets wat ooit dubstep heette eigenzinnige, donkere muziek weten te maken omgeven met mysterie en met ijzersterkte beats en ijzige ambient. De gelijknamige dubbel cd van Blondes is wat minder duister maar bevat desalniettemin niet minder vette beats. De singles van dit minimale electro duo zijn hierop verzameld, plus een cd vol remixes.

Ja, het is weer moeilijk kiezen deze maand voor muziekliefhebbende alleenstaande moeders in de bijstand. Een uitkomst zou A Victim Of Stars 1982-2012 van David Sylvian kunnen bieden, een compilatie die voor een schappelijk prijsje een soort van best-of moet voorstellen. Of, voor de meer beweeglijke mens onder ons, de Shangaan Shake compilatie. Hierop wordt de muziek behorende bij de snelste streetdance ter wereld (uit Zuid-Afrika) geschikt gemaakt voor het Europese publiek. Een prima opwarmertje voor de komende zomer, maar het verhitte origineel Shangaan Electro is uiteraard beter.

Biosphere – N-Plants

Als je mij vraagt naar mijn favoriete albums aller tijden, dan is de kans groot dat je namen als Microgravity, Patashnik of Substrata tegenkomt. Platen die op naam staan van de Noor Geir Jenssen, die vooral onder de artiestennaam Biosphere actief is. Als geen ander wist hij met minimale ambient muziek een eigen geluid te creëren, hoe moeilijk dat ook mag klinken, opererend in het genoemde genre. Dropsonde was – een live album uitgezonderd – zijn laatste wapenfeit, nu meer dan vijf jaar geleden.  Hij zal wel weer wat bergen zijn wezen beklimmen. Fileunder “oude glorie” dus? Voorlopig niet. Het gloednieuwe N-Plants laat zien dat Jenssen nog genoeg creativiteit bezit voor een waardige aanvulling op zijn discografie.

In de loop van de jaren is de muziek van Biosphere steeds minimaler geworden, kosmische leegtes verkennend, en zijn de ritmes naar de achtergrond verdrongen en later zelfs helemaal verdwenen. Het is daarom een grote verrassing te horen dat N-Plants een terugkeer betekent naar beatgeoriënteerde ambient en elektronica.  Lichtvoetige, vertraagde dansmuziek, uitgevoerd met de precisie van een virtuoos. Daar waar Microgravity nog de erfenis van mokkelige acid met zich meedroeg, weet Jenssen nu verleden en heden op een mooie en dynamische wijze samen te voegen. Waarmee hij overigens wel wat van zijn typerende geluid opgeeft.

Het verhaal achter deze plaat is minstens zo bijzonder als de verandering die Biosphere ermee doormaakt. Gebiologeerd en geïnspireerd door de snelle opkomst van de Japanse economie na de Tweede Wereldoorlog voltooide Jenssen in februari van dit jaar N-Plants, met uiteindelijk de vele kerncentrales als symbool voor de technologische bloei. Ongeveer een maand later keek de wereld opeens met heel andere ogen naar één van de belangrijkste uitvindingen van de 20e eeuw, wat dit tot een mooi tijdsdocument maakt. Jenssen zag in de bouwwerken iets futuristisch in de soms tijdloze omgeving, maar ook iets onnatuurlijks, afstandelijks en onheilspellends. Althans, dat zijn mijn gevoelens luisterend naar nummers als Joyo-1 en Ikata-1 (alle nummers verwijzen naar diverse reactoren). Maar ook zorgen deze fabrieken voor energie en warmte, genoeg voor één derde van alle Japanse huishoudens. Die fascinatie, genegenheid en medelijden misschien zelfs, horen we verderop terug in bijvoorbeeld Monju-1 en het heerlijk voortkabbelende Genkai-1.

Zoals ik al zei, betaalt Biosphere een prijs voor een terugkeer naar ritmes uit het verleden: op N-Plants lijken de vingerafdrukken van andere muzikanten te zitten. Gelukkig hoeft dat niet altijd een nadeel te zijn. N-Plants is namelijk het meest luisterbare album van Biosphere sinds tijden, wellicht weggehoond door puristen, maar toegejuicht door types die een uur lang naar muzikale stipjes luisteren toch iets teveel gevraagd vinden. Zelfs wanneer het ietwat geforceerd klinkende concept wordt genegeerd, is dit zonder meer een indrukwekkend album te noemen. Ik kan weer even vooruit, wat Biosphere betreft.

Klassieke recensies – deel 1

Een aantal jaren schreef ik voor het online muziek magazine MusiqueMachine. Na verloop van tijd voelde ik mij steeds minder verwant met de muziek die op de site werd gerecenseerd en was ik het strontbeu om de gratis CDs die ik ontving te beschrijven, omdat de meeste ervan gewoon bagger waren. Ook begon mijn vrije tijd zich steeds meer in de kroeg af te spelen, dus op een gegeven moment kwam er een einde aan mijn activiteit. Dat betekend allerminst dat ik mijn schrijfsels daar in de ban heb gedaan. Onderstaande van Biosphere is een herpublicatie, nu vertaald naar het Nederlands. Het is één van mijn laatste geweest in 2004 (de originele is hier terug te vinden).

Biosphere. Eén van de grootste namen in muziek die we ambient noemen. Albums die we nog steeds waarderen na 50 jaar. Tijdloos en abstract. Mysterieus en afstandelijk. Koud, maar ook warm. Niet altijd gemakkelijk, maar altijd een verademing om naar te luisteren. Dat is Biosphere. En er is een nieuw album uit…

Geir Jenssen is de man achter deze elektronische act, en zijn muzikale loopbaan omvat nu al meer dan 20 jaar. Jenssen begon in de popmuziek met Belcanto, echter na twee albums besloot hij om zich te gaan concentreren op een solocarrière in de elektronische muziek. In de periode vóór Biosphere en in het vroege begin van deze act waren beats en ritmiek duidelijk aanwezig. Gedurende de jaren ontwikkelde Biosphere zich; de muzikale blauwdrukken gingen overboord en minimalistische ambient kreeg de overhand. De muziek van Biosphere wordt daarom ook veel gebruikt als soundtrack voor films of als ondersteuning voor kunstinstallaties, met als muzikale hoogtepunt het album Substrata, uitgebracht in 1997. Vernoemd naar het wetenschappelijke project in de staat Arizona en sterk geïnspireerd door de natuur; Biosphere weet als geen ander de zintuigen te prikkelen en beelden op te roepen die bij de muziek passen. Dat deze beelden voornamelijk de koude winterlandschappen van Noorwegen bevatten, heeft waarschijnlijk te maken met de invloed van zijn woonplaats Tromsø, 70 graden ten noorden van de poolcirkel. Jenssen is tevens een fervent bergbeklimmer, verslaafd aan grote hoogten en gefascineerd door de effecten ervan. Voor dit nieuwe album klimt hij nog iets verder de lucht in.

Autour De La Lune was in de eerste instantie een opdracht gegeven door Radio France waarbij de uitvoering zou plaatsvinden op een festival in Montpellier. Speciaal voor deze gelegenheid mocht Geir Jenssen in de archieven van dit radiostation duiken, iets wat niet iedereen werd gegund. Jenssen kwam met interessant bronmateriaal op de proppen. Hij selecteerde geluiden van een uitzending uit 1960, waarbij het verhaal De la Terre à la Lune (van de aarde naar de maan) van Jules Verne wordt verteld. Het originele boek verscheen reeds in 1868 en, zoals de titel al aangeeft, gaat het over de reis naar de maan. In aanvulling hierop gebruikte Jenssen geluiden die zijn opgenomen op het ruimtestation MIR, dat samen een treffend contrast vormt tussen het verleden en toekomst. Het festival werd uiteindelijk afgelast, maar de opname werd uitgezonden op Radio France Culture vorig jaar, en was ook beschikbaar als download. De interesse van Jenssen was intussen verder gewekt, en hij besloot verder aan het materiaal te werken totdat er een album tot stand kwam.

Naar muziek luisteren met de koptelefoon geeft aan diverse stijlen een meerwaarde; bij dit album van Biosphere is het een essentie. Het 75-minuten durende stuk is verdeeld in 9 composities, waarbij de opener Translation al 22 minuten op de klok zet. Hier is er nog een glimp van een melodie op te vangen, zich langzaam pulserend aan de luisteren voorbijtrekkend. Een fantastisch stukje muziek, dat aanzienlijk hypnotisch werkt; de ruimtereis is begonnen. Hierna worden de geluiden erg minimaal, concentrerend op diepe, lage bastonen die je het gevoel geven in een omgeving te zijn zonder zwaartekracht, maar ook het eenzame zweven in het zwarte en eindeloze universum. Er is alleen duisternis, en de hoop dat dit allemaal snel voorbij is lijkt ver weg. Dim de lichten, doe je ogen dicht en geef je fantasie de ruimte. Misschien het enige minpuntje van het album; het concept bereikt een ongelooflijke staat van compleetheid (inclusief het waanzinnige artwork, dat toch simplistisch en sober is) dat je verbeelding maar één kant op kan: het heelal in.

De donkere geluiden beginnen nachtmerrie-achtige vormen aan te nemen in Circulaire, nummer 6 op de lijst. Zonder koptelefoon lijkt dit compleet geruisloos voor het menselijke gehoor, toch in de verte… Het komt dichterbij en verdwijnt dan weer, terwijl er in de achtergrond een frequent puls is waar te nemen. Mijn kinderdroom om astronaut te worden valt hier in duigen; het is veel te griezelig in de diepe ruimte. Je krijgt de indruk dat je niets anders meer hoort dan de geluiden van je lichaam en organen (zoals je hart dat klopt), wat overblijft, is een angstige stilte. Gelukkig komt in het daaropvolgende Disparu weer wat melodie terug. Niet lang daarna komen de diepe drones weer terug in Inverse. Het album sluit af met Tombant, een opvolging van de melodie in het openingsnummer en een waardig einde. We keren terug op aarde.

Zelfs Brian Eno’s Apollo album is een vergelijking die niet past bij Autour De La Lune. Dit werk is completer, duisterder en mooier. Wanneer de CD is geëindigd lijkt het ondenkbaar dat zulke minimale tonen zoveel emoties kunnen opwekken. Er is geen enkele beat (in de zin van ritme of percussie) te ontdekken op het album, en het lijkt erop dat de gebruikte samples in zijn geheel zijn geïntegreerd in de elektronische “muziek”. Wat Geir Jenssen hier demonstreert is een tijdloze soundtrack voor een ruimte-expeditie, iets wat onmogelijk lijkt om alleen met muziek te bewerkstelligen. Het pakket rekt zich dermate uit tot een perfecte gesteldheid, dat de beelden, emoties en al het andere de verbeelding direct weten te prikkelen. Misschien is Autour De La Lune wel het beste album van Biosphere tot nu toe, en zeker de meeste minimale. Toch is dit onmiskenbaar Biosphere, door de manier waarop de koude maar vaak natuurlijke en organische geluiden zijn bewerkt en gepresenteerd. Ik blijf sterk onder de indruk van deze eersteklas artiest. Adembenemend, echt.