Maart 2013

Hersendood na weer een geweldige editie van het KRAAK festival? Nee, een kleine hoeveelheid cellen houdt dapper stand. De auditieve cortex is in ieder geval nog intact, want ook deze maand is het gelukt het kaf van het koren te scheiden. Van de akoestische black metal van Urpf Lanze, via de minimalistische drones van Éliane Radigue naar de slidegitaar improvisaties van Jon Collin; op het eerste gehoor rustige muziek, doch met een intense uitwerking. Intens was ook het release schema van maart, vooral in de staart.

Om te beginnen twee heruitgaven. The Glinting Spade is een redelijk obscure folkklassieker – vol met psychedelisch minimalisme – van In Gowan Ring, de artiest ook bekend als Bobin Eirth of B’ee. Merlins Nose Records heeft ervoor gezorgd dat deze intieme en mystieke plaat uit 1999, gemaakt met zelf gemodificeerde instrumenten, voor het eerst uit komt  op vinyl. Hetzelfde doet MIE Music met Cry van Alastair Galbraith, één van de hoogtepunten uit Nieuw-Zeeland aan het begin van het vorige decennium. Avant-garde, lo-fi, folk en drone zijn de sleutelwoorden, voor zover Galbraith’s bijzondere stem geen hoofdrol opeist.

Penultimate Press en Irritable Hedgehog hebben de handen ineen geslagen om een andere parel uit de archieven op te duiken. November van Dennis Johnson is naar verluid gecomponeerd in 1959 en vormt één van de grootste inspiratiebronnen voor het hedendaagse minimalisme in de avant-garde, onder aanvoering van La Monte Young. Het meer dan vijf uren durende stuk is vorig jaar ingespeeld door pianist Andrew Lee en verschijnt nu in een mooie box met vier cd’s. Voor wat meer romantisch werk kunnen we terecht bij Important Records, die gitarist James Blackshaw en Lubomyr Melnyk (de snelste pianist ter wereld) bijeen brengt op The Watchers. In vier lange, tijdloze nummers brengen ze een geslaagd duo van akoestisch gitaar en piano, met geïmproviseerde, rustieke virtuositeit.

Verrassend was de split met The Dead C en Rangda, twee “supergroepen” uit de experimentele rock. Twee bands die weinig met elkaar van doen hebben, en de opnames lijken ook geen enkele connectie met elkaar te hebben, behalve dan dat de nummers onuitgebracht zijn. De groovende sludge rock en exotische psychrock doen dit detail snel vergeten. Rocken gaat ook Dan Melchior op zijn nieuwste album C.C.D.E Music goed af. Hij doordrenkt zijn blues met schimmige garage en experimentele noisy stukken. Een dreunend nummer als Stomping Crow gaat er in als zoete koek. Overigens niets ten nadele van de rustigere tracks, die met een lo-fi blues sfeertje regelmatig aan Ignatz doen denken.

Aangezien de vorige twee albums van Julian Lynch hoog in mijn jaarlijsten belandden, ben ik min of meer verplicht om ook iets te vinden van Lines, dat deze maand bij Underwater Peoples Records is verschenen. Op een of andere manier doet de ethno-folk mij nu opeens een stuk minder wild opveren. Niet dat hij is veranderd: mooie arrangementen, subtiele liedjes, en weirde psych  als vanouds op het album aanwezig. Lines luistert echter alsof hij de focus is verloren, of ben ik dat?

Last-minute tips: Polysick met Daydream (retro acid elektronica, maar dan goed), Hieroglyphic Being met Imaginary Soundscapes (retro acid elektronica, maar dan écht on acid), City Of Salt met Towers Open Fire (geïmproviseerde subtiele drones, Arabische klanken en jazzy folkmuziek), Punk Authority van Pete Swanson (zwaar dreunende techno-noise) of pik nog eens een puike live opname van de prog-drones van Expo ’70 op, beluisterbaar op Virtually From The Unknown.

Jon Collin – High Peak Selections

Het Britse Winebox Press label staat garant voor bijzondere releases op cassette. Niet per se vanwege de muziek of de extreem gelimiteerde edities, maar vooral vanwege de verpakkingen. Zonder uitzondering worden achtergelaten houten meubels (stoelen, banken, kasten, lades, ladders, etcetera) in stukken gezaagd om vervolgens als kunstig omhulsel te dienen voor de tape. De man achter dit label is Jon Collin, actief zowel solo als in Vampire Blues, Serfs en Whole Voyald Infinite Light. High Peak Selections is de derde release op z’n eigen label met zichzelf als soloartiest.

Wat direct opvalt is dat we ditmaal een normale lp in handen hebben. Het is daarmee de eerste uitgave op vinyl van het label. Om de Royal Mail te sparen is er deze keer ook geen deur of iets dergelijks als hoes gebruikt. Een doodnormale plaat dus, in ieder geval voor het zicht. De titel doet vermoeden dat we hier met een soort compilatie van doen hebben, die het beste van zijn trilogie van High Peak cassettes (waarvan er twee nog moeten uitkomen) verzameld.

Jon Collin improviseert met de akoestische gitaar. Naast het bekende getokkel bespeelt hij het instrument voor een groot gedeelte met een slide, wat voor prachtige melodieuze bluesdrones zorgt. De richting is onvoorspelbaar, maar vanwege het rustieke karakter kan men de tijd nemen om de psychedelische kronkels op zich te laten inwerken. Percussie, afgezien van wat klappen op de klankast, of zang zijn niet aanwezig. High Peak Selections schuurt daarmee tegen het abstracte aan, doch laat genoeg tastbaars over om memorabel te zijn.

De hoes vertelt een verhaal dicht bij de natuur, in een bebost en heuvelachtig landschap. Het geluid is evenzo ruimtelijk; de slaapkamer-opnamekwaliteit met gehoest en zelfs een boormachine in de verte ertussendoor, doen daar niets aan af. De vele openingen tussen de echoënde snaren laten de High Peak Selections ademen als de vele bomen die op de voorkant staan afgebeeld. Of dat ook meteen een relatie heeft met de meubels die als Jon Collin’s favoriete recyclingproduct gelden, durf ik niet te zeggen. Het bijna zeven minuten durende Furniture Makers Moan spreekt voor zich.

Ik heb hoge verwachtingen van een hopelijk nog te verschijnen album van Vampire Blues, maar tot die tijd kan ik mij uitstekend vermaken met deze inspirerende plaat van bandlid Jon Collin. De 250 handgenummerde exemplaren kun je (nu nog) krijgen via Norman Records, Rough Trade of bij Winebox zelf.

Éliane Radigue – Ψ 847

Éliane Radigue (24 januari 1932), geboren en getogen in Parijs, mag gezien worden als één van de belangrijkste componisten van minimalistische elektronische muziek. Als student en assistent van Franse musique concrète-meesters Pierre Schaeffer en Pierre Henry genoot ze een voorbeeldige opleiding, om daarna onder andere geïnspireerd door Amerikaans minimalisme en Tibetaanse boeddhisme haar eigen stijl te creëren. Na het geprobeerd te hebben met de Buchla en Moog, werden haar vaste instrumenten in het begin van de jaren zeventig de ARP 2500 synthesizer (een arbeidsintensieve manier van bespelen zonder de toetsen zelf te gebruiken), feedback via microfoons en loops met tape.

Haar composities kenmerken zich door lange, uitgerekte tonen die door de feedback eigenlijk constant in beweging zijn. Er vind een evolutie plaats in de analoge klanken naarmate de tijd verstrijkt. De dynamiek is verkleind tot een speldenprik; bij enige concentratie zijn de veranderingen merkbaar, doch vaak niet hoorbaar. Voor het grote deel van haar werken – voordat ze zich aan het begin van deze eeuw volledig ging toeleggen op composities voor akoestische instrumenten – geldt dat zodra je deze op je in laat werken, het besef van tijd al snel verdwijnt. Het materiaal leunt op herhaling,  speelt ondertussen met je geest en verwondert na afloop.

Luisteren naar Radigue’s werken is niet iets wat je luchtig op moet nemen. Wil je de klanken en de uitwerkingen ervan volledig kunnen ervaren dan moet je jezelf kunnen afsluiten voor alles wat er niet bij hoort. Zelfs het lichte gezoem van een computer of kan al storend zijn. Althans, zo werkt het bij mij. Ik luister Radigue dan ook steevast met koptelefoon. Het lijkt daarom onmogelijk eenzelfde effect te bereiken in een live setting. Toch worden haar composities regelmatig live ten gehore gebracht. In de winter van 2012 werd ze uitgenodigd voor het CTM festival in Berlijn, waar Lionel Marchetti het stuk Ψ 847 zou laten horen.

Ondanks haar 81 jaar nam ze haar uitnodiging behoorlijk serieus. Radigue was dagen van te voren aanwezig met de originele tapes, ze overlegde met de muzikanten, bestudeerde de concertzaal. Voordat Ψ 847 van start zou gaan draaide Radigue de richting van de luidsprekers naar de muren toe, zodat de geluiden zouden weerkaatsen via het gebouw. Ik stel mij voor dat het donker was, zonder enige visuele distractie, en zonder dat het publiek beseft waar het geluid vandaan komt. Dat is hoe ruim zevenhonderd man zich fysiek kan overgeven aan de langzaam bewegende tonen van Radigue.

De meeste van Radigue’s oude werken zijn vandaag de dag uitgebracht; wat dat betreft is de bodem wel min of meer bereikt. Er was tot voor kort nog een bijzondere uitzondering: Ψ 847, veertig jaar geleden in New York haar doorbraak. De onafgebroken duur van tachtig minuten van dit stuk uit 1973 was het grootste struikelblok voor het uitbrengen op cd. Uiteindelijk ging Éliane Radigue dan toch overstag en heeft ze ze Ψ 847 zo aangepast dat de tijdsduur geen obstakel meer zou zijn voor een uitgave op een cd. Recentelijk verscheen Ψ 847 dan eindelijk bij het Canadese Oral, in een prachtig vormgegeven verpakking. Naast twee cd’s met zowel een live- als studioversie, wordt de koper getrakteerd op een uitgebreid boekje met oude foto’s en notities van Marchetti en Thibaut de Ruyter, die met veel passie over Radigue en haar muziek vertellen.

Deze dubbele cd set biedt ook de mogelijkheid de live opname te vergelijken met de digitale transfer van de oorspronkelijk studioversie. Hierin de verschillen ontdekken is wellicht een uitdaging teveel: een uitgesproken voorkeur kun je bijna niet hebben, of het moet zijn vanwege de anderhalve minuut extra die je bij de concert versie voorgeschoteld krijgt. Ψ 847 is juist om reden van de lengte de perfecte muziek om te ondergaan zonder er veel bij na te denken.

De Griekse letter Ψ (psi) wordt algemeen gebruikt als symbool voor de golffunctie in de kwantummechanica. Het zegt misschien wel iets over de mate waarin we de veranderingen in toon en klank in dit stuk kunnen waarnemen, of over de relatie tussen geluid en tijd. De werkelijke totstandkoming van de titel is iets minder geleerd, zo valt in het boekje te lezen. Het maakt de kracht van Ψ 847, veertig jaar naar dato vereeuwigd, er niet minder om.