Tag archieven: experiment

The Invisible Hands – الأيادى الخفية

Wanneer iemand met een status van dienst als Alan Bishop komt aanzetten met een nieuw project, is het enthousiasme dat het almachtige internet vervolgens laat horen – nog voordat er een noot is gehoord – begrijpelijk. De voormalig bassist en zanger van Sun City Girls, mede-oprichter van het exotische Sublime Frequencies label en ook solo verdienstelijk muzikant heeft eigenlijk weinig op zijn naam staan wat bij de excentrieke en avontuurlijke muziekliefhebber niet in z’n kast zou passen. Kan The Invisible Hands er naast?

Alan Bishop verhuisde naar Caïro in het midden van de revolutie in 2011, waar hij de sindsdien werkte aan materiaal voor The Invisible Hands, samen met prominente muzikanten uit Egypte. Cherif El Masri en Aya Hemeda (beide van het in Egypte populaire Eskenderella), drummer Magued Nagati, violist Mahned Medhat en de wellicht wat meer bekende Sam Shalabi maken de band compleet. The Invisible Hands is afkomstig van de originele Arabische benaming El Ayadi El Khafeyya. Mocht je verder nog twijfelen aan de muzikale topografie, dan sturen enkele nummers uit de Sun City Girls discografie je wel in de juiste richting.

De klanken van de oed lijken inderdaad een alles behalve westers album te introduceren, maar al snel slaat het geluid om in iets wat meer weg heeft van orchestrale Americana, of pop-georiënteerde folk rock. Het is met afstand het meest toegankelijke dat Alan Bishop tot nu toe heeft gemaakt: gelikte arrangementen en uitgedachte combinaties van gitaar, orgel, piano en viool worden bij uitzondering onderbroken door psychedelische hooks. Gelukkig doet de herkenbare, excentrieke voordracht van zijn altijd scherpe teksten nog wat terug wat betreft bevreemding.

Het debuut album verschijnt in twee versies: de reguliere cd heeft namelijk een Arabische alter ego, waarbij de zang van Bishop wordt overgenomen door twee anderen, die – neem ik aan – de Engelse bewoordingen perfect hebben vertaald. Desalniettemin kunnen ook zij de muziek van The Invisible Hands niet verplaatsen het fascinerende Midden-Oosten; daarvoor is de invloed van het Westen op het geluid te groot. Later dit voorjaar worden beide versies overigens gecombineerd uitgegeven op dubbel lp.

We kunnen dus gerust de conclusie trekken dat The Invisible Hands niet de misschien wel gehoopte weirdness à la Sun City Girls brengt. Is het daarom een slecht album? Zeker niet. Alan Bishop heeft het schrijven van sinistere songs nog steeds in de vingers; de conventionele structuren en gladde productie staan dat geenszins in de weg. Het resultaat is een plaat die in de eerste instantie wat minder opvalt, maar die na meerdere luisterbeurten zijn hoge niveau en variatie prijsgeeft.

Voor wie het geluid van The Invisible Hands toch niet ver genoeg gaat: het label Abduction bracht recent ook nog deel drie van de Sun City Girls singles, genaamd Eye Mohini. De hoes geeft al aan dat de geweldige dubbele 7” Borungku Si Derita nu eindelijk beschikbaar komt voor het grote publiek, terwijl de Eye Mohini 7” zelf natuurlijk ook niet ontbreekt.

Éliane Radigue – Ψ 847

Éliane Radigue (24 januari 1932), geboren en getogen in Parijs, mag gezien worden als één van de belangrijkste componisten van minimalistische elektronische muziek. Als student en assistent van Franse musique concrète-meesters Pierre Schaeffer en Pierre Henry genoot ze een voorbeeldige opleiding, om daarna onder andere geïnspireerd door Amerikaans minimalisme en Tibetaanse boeddhisme haar eigen stijl te creëren. Na het geprobeerd te hebben met de Buchla en Moog, werden haar vaste instrumenten in het begin van de jaren zeventig de ARP 2500 synthesizer (een arbeidsintensieve manier van bespelen zonder de toetsen zelf te gebruiken), feedback via microfoons en loops met tape.

Haar composities kenmerken zich door lange, uitgerekte tonen die door de feedback eigenlijk constant in beweging zijn. Er vind een evolutie plaats in de analoge klanken naarmate de tijd verstrijkt. De dynamiek is verkleind tot een speldenprik; bij enige concentratie zijn de veranderingen merkbaar, doch vaak niet hoorbaar. Voor het grote deel van haar werken – voordat ze zich aan het begin van deze eeuw volledig ging toeleggen op composities voor akoestische instrumenten – geldt dat zodra je deze op je in laat werken, het besef van tijd al snel verdwijnt. Het materiaal leunt op herhaling,  speelt ondertussen met je geest en verwondert na afloop.

Luisteren naar Radigue’s werken is niet iets wat je luchtig op moet nemen. Wil je de klanken en de uitwerkingen ervan volledig kunnen ervaren dan moet je jezelf kunnen afsluiten voor alles wat er niet bij hoort. Zelfs het lichte gezoem van een computer of kan al storend zijn. Althans, zo werkt het bij mij. Ik luister Radigue dan ook steevast met koptelefoon. Het lijkt daarom onmogelijk eenzelfde effect te bereiken in een live setting. Toch worden haar composities regelmatig live ten gehore gebracht. In de winter van 2012 werd ze uitgenodigd voor het CTM festival in Berlijn, waar Lionel Marchetti het stuk Ψ 847 zou laten horen.

Ondanks haar 81 jaar nam ze haar uitnodiging behoorlijk serieus. Radigue was dagen van te voren aanwezig met de originele tapes, ze overlegde met de muzikanten, bestudeerde de concertzaal. Voordat Ψ 847 van start zou gaan draaide Radigue de richting van de luidsprekers naar de muren toe, zodat de geluiden zouden weerkaatsen via het gebouw. Ik stel mij voor dat het donker was, zonder enige visuele distractie, en zonder dat het publiek beseft waar het geluid vandaan komt. Dat is hoe ruim zevenhonderd man zich fysiek kan overgeven aan de langzaam bewegende tonen van Radigue.

De meeste van Radigue’s oude werken zijn vandaag de dag uitgebracht; wat dat betreft is de bodem wel min of meer bereikt. Er was tot voor kort nog een bijzondere uitzondering: Ψ 847, veertig jaar geleden in New York haar doorbraak. De onafgebroken duur van tachtig minuten van dit stuk uit 1973 was het grootste struikelblok voor het uitbrengen op cd. Uiteindelijk ging Éliane Radigue dan toch overstag en heeft ze ze Ψ 847 zo aangepast dat de tijdsduur geen obstakel meer zou zijn voor een uitgave op een cd. Recentelijk verscheen Ψ 847 dan eindelijk bij het Canadese Oral, in een prachtig vormgegeven verpakking. Naast twee cd’s met zowel een live- als studioversie, wordt de koper getrakteerd op een uitgebreid boekje met oude foto’s en notities van Marchetti en Thibaut de Ruyter, die met veel passie over Radigue en haar muziek vertellen.

Deze dubbele cd set biedt ook de mogelijkheid de live opname te vergelijken met de digitale transfer van de oorspronkelijk studioversie. Hierin de verschillen ontdekken is wellicht een uitdaging teveel: een uitgesproken voorkeur kun je bijna niet hebben, of het moet zijn vanwege de anderhalve minuut extra die je bij de concert versie voorgeschoteld krijgt. Ψ 847 is juist om reden van de lengte de perfecte muziek om te ondergaan zonder er veel bij na te denken.

De Griekse letter Ψ (psi) wordt algemeen gebruikt als symbool voor de golffunctie in de kwantummechanica. Het zegt misschien wel iets over de mate waarin we de veranderingen in toon en klank in dit stuk kunnen waarnemen, of over de relatie tussen geluid en tijd. De werkelijke totstandkoming van de titel is iets minder geleerd, zo valt in het boekje te lezen. Het maakt de kracht van Ψ 847, veertig jaar naar dato vereeuwigd, er niet minder om.

KRAAK festival 2013: preview

De nieuwe burgemeester van het normaal gesproken moeiteloos in het grijze Vlaamse landschap opgaande Aalst heeft de zware taak de stad ook buiten het carnaval om weer in beweging te krijgen. Hij vergeet daarbij dat Aalst ietsje later in het jaar net zo bol staat van vertier en mêlee, sinds het KRAAK festival neerstrijkt in het centrum voor hedendaagse kunst, Netwerk. Op 2 maart 2013 is de vijftiende editie van dit annueel festijn voor de avant-garde en experimentele kunst- en muziekliefhebber. De altijd verrassende en verfrissende line-up ontleden is iets waar ik een gewoonte van heb gemaakt.

De lijst met artiesten op het festival is traditiegetrouw een exuberant en veelkleurige cocktail van solide oudgedienden en aanstormende anti-hipsters die een broertje dood hebben aan de voorgedefinieerde categorieën noise, folk, elektronica, dub, klassiek minimalisme, hiphop en zelfs auditieve theaterkunst. Outsiders die zich met kruisbestuivingen en zonderlinge combinaties buiten genres of onder de radar opereren, zonder dat er een headliner of überhaupt enige samenhang valt te bespeuren. Waar te beginnen?

Bij Richard Dawson dan maar, misschien wel diegene op het festival die qua stijl het makkelijkste in een hokje te stoppen is. Wat deze troubadour uit Newcastle laat horen, behoort tot de meest pure folkmuziek die je heden ten dage tegen zult komen. Met zijn bijzondere scheve stem doet hij soms denken aan Richard Youngs, begeleid door een primitief doch intens gitaarspel. Het is in ieder geval een optreden dat je niet wilt missen. Ergens in het voorjaar moet The Glass Trunk verschijnen, opvolger van het prachtige The Magic Bridge.

Naast Dawson zijn er nog twee geheel andere types het kanaal overgestoken. Jackson Bailey, die met twee cassettedecks onder de uiterst originele naam Tapes lofi dub mixt met analoog klinkende psychedelica, is er één van. James Williamson is de andere; hij brengt met Sleaford Mods het slechtste van Engeland naar boven. In zijn teksten welteverstaan: bedreigende doch goudeerlijke monologen met typische Britse humor over het depressieve leven van een arbeider in het toch al niet feestelijke Nottingham. De begeleidende muziek is te omschrijven als fletse punk en ijskoude new wave.

Billy Bao is een trio opgericht door de uit Baskenland afkomstige Mattin. Met de ongelijkheid der klassen in die regio in het achterhoofd, vormde hij deze naar een fictieve Nigeriaanse zanger vernoemde ultiem smerige en onstabiele noise/punk explosie. De laatste 12” – Buildings From Bilbao op Burka for Everybody – is een gestoorde mix tussen rammelende garagerock, loeihard piepende feedback en ADHD knip-en-plak werk met elektronica. Als ze voorin het programma komen te staan, zal ik van de rest wel niet veel meer horen.

Meer bandeloos lawaai kunnen we bij Guds Söner (ook wel aangeduid als The Sons Of God) verwachten. De Zweden Kent Tankred en Leif Elggren zijn al sinds halverwege de jaren tachtig smaakmakers op het gebied van maffe lichamelijke performances, ongrijpbare visuele kunst met meubels en als soundtrack krakende elektronica. Filmpjes van eerdere optredens spreken boekdelen. Het Franse trio Lubriphikattor is misschien minder ongemakkelijk om te aanschouwen, maar dat doet niets af aan hun deinende en hypnotiserende noise tracks waarin zwarte beats zich tevergeefs aan proberen te onttrekken.

Met Jonáš Gruska komen we in iets rustiger vaarwater. Deze jonge Slowaakse componist, die in Den Haag aan het conservatorium studeert, maakt subtiele elektroakoestische experimenten, moderniteit geïnterpreteerd alsof hij een aantal decennia terug leefde. Boy/girl band La Ligne Claire is juist helemaal van deze tijd. Natuurlijk, de term postpunk bestaat al langer maar niet eerder was het anarchisme waarin deze groep samenwerkt groter. De Fransen buitelen over elkaar heen in een monotoon no wave paradijs, met atonaal gegil en beats afkomstig uit Ghana. Het is waarschijnlijk eenzelfde naïef zootje op het podium als de omschrijving doet verwachten.

Ook de show van Maan, het meest veelbelovende duo dat Vlaanderen de afgelopen tijd voort heeft gebracht, is geen reden om naar de platenbeurs in de gangen van het Netwerk gebouw te sprinten. Wat we precies kunnen verwachten van deze psychedelische improvisatieact met gitaar, percussie en elektronische effecten blijft tot het einde van het optreden een raadsel, maar eind maart moet in ieder geval de debuutplaat verschijnen op het KRAAK label, na eerder een fantastische tape te hebben uitgebracht bij Smeltkop.

Naast de nieuwkomers biedt het KRAAK festival ook altijd een aantal oude rotten in het vak, dit jaar onder aanvoering van David Behrman (1937). De van oorsprong Oostenrijkse componist, die met Henri Pousseur in België studeerde, maakt minimale avant-garde composities waarbij interactie wordt gezocht tussen bepaalde live aspecten en geprogrammeerde computers. Hoe lang Jiří Wehle al ronddwaalt door de straten van Praag weet waarschijnlijk niemand; hij ziet er in ieder geval uit als iemand met heel wat jaren achter de kiezen en brengt met zijn draailier en krassende stem de volksmuziek van Tsjechië weer tot leven. Zijn optreden zal menig toeschouwer de ogen doen openen.

In de vorige edities stonden er overigens veertien muzikale acts op het programma, dus wellicht komt er nog meer bij. Maar eigenlijk is dat niet van belang. Het KRAAK festival verlaat je in een prettige trance vanwege de vele eclectische indrukken die nog lang op je in moeten werken, de vriendelijke gelijkgestemden en een beetje Duvel. Verder kunnen we ons nog vergapen aan films en de tentoonstelling Watch That Sound, met onder andere een kubus waarin de Gentse death metal formatie Serial Butcher zich spelend laat opsluiten totdat de zuurstof op is. Tot in de zone!

Tickets en info via de festival website.