Jaarlijst 2008: #10

Afgezaagd, voor nerds, een momentopname. Ja, ik weet het. Jaarlijstjes zijn niet meer van deze tijd, maar iets voor Radio 2. Toch is het voor mij een instrument waarmee ik uit misschien wel meer dan duizend gehoorde albums in één jaar de beste eruit kan pikken. En vooral wil ik een traditie in stand houden. Begin van dit decennium leverde ik mijn jaarlijstjes al in bij de lokale platenboer, De Waterput, en nu bij De Spin. Ook op de website waar ik voorheen mijn schrijfsels publiceerde, MusiqueMachine, sierde enkele jaren mijn bevindingen in de decembermaand.

Bij het opstellen van een top 10 zijn er veel afvallers. De nummer 10 op de lijst is er altijd eentje die in een andere bui gemakkelijk vervangen kan worden door een andere plaat. Op deze plek zouden makkelijk MGMT, M83, Bohren Und Der Club Of Gore, Ignatz, A.A. Bondy, Conor Oberst, Blitzen Trapper, Black Mountain, The Welcome Wagon en nog vele anderen kunnen staan. Maar een top 100 samenstellen vind ik geen kunst. Ik heb gekozen voor Frightened Rabbit omdat ik nu het idee heb dat de muziek van deze band beter geschikt is om een relatief lange tijdslijn te omvatten, daarmee rekening houdend met mijn eigen muzieksmaak. Zo´n jaarlijst blijft tenslotte altijd persoonlijk.

De Schotten hebben hun debuut Sings The Greys ruim overtroffen. Het debuutalbum had vooral last van een rommelige productie, dat mij deed afhaken, waar het label – een van mijn favorieten FatCat – ook  The Twilight Sad bood met hun eveneens Schotse accent. Die wisten het zelfs tot mijn jaarlijst van 2007 te schoppen (#5). Afgezien van de soms onverstaanbare Schotse uitspraak hebben de bands weinig gemeen, muzikaal gezien. The Twilight Sad moet het vooral hebben van post-rock en shoegaze gitaarmuren. Folk neemt dit jaar een prominentere plek in op mijn jaarlijst en daar legt Frightened Rabbit meer de nadruk op.

Dankzij producer Peter Katis (o.a. Interpol) klinkt The Midnight Organ Fight een stuk beter dan het debuut. Speerpunt is de naar het einde snakkende stemgeluid van bandoprichter Scott Hutchison, en natuurlijk scoort het Schotse accent punten op het gebied van originaliteit ten opzichte van Amerikaanse collega’s. Voor mij is echter het sterkste punt de drumpartijen van Scott’s broertje Grant. Niet vanwege de technische hoogstandjes; de kwaliteit is juist de eenvoud en de ritmiek waarmee hij het soms tegendraadse gitaarwerk bijeenhoudt. De wat stevigere uptempo nummers worden zorgvuldig afgewisseld met wat meer rustigere, gevoeligere liedjes. Old Old Fashioned vertelt precies waar het in deze band om draait. Een traditioneel gevoel van vroeger, verpakt in een modern catchy indierock jasje.

Hoewel te vergelijken, denk ik niet dat Frightened Rabbit de reputatie van bijvoorbeeld een Okkervil River kan evenaren, daarvoor zullen ze nog meer moeten groeien. Ze zijn desondanks al verschenen in de welbekende serie Grey’s Anatomy, waarvan ik overigens persoonlijk nog geen seconde heb gezien. En ik vind ze vermakelijker. De progressie ten opzichte van het debuutalbum is bij dezen een plaats in mijn top 10 van 2008 waard.

#10. Frightened Rabbit – The Midnight Organ Fight (FatCat Records)

Welcome To The Welcome Wagon

Het gonst van de geruchten. Het is dan ook al een tijdje geleden dat Sufjan Stevens materiaal heeft uitgebracht onder zijn eigen naam. Zijn geplande levenswerk om aan elke staat van Noord-Amerika een album te wijden is vooralsnog blijven steken bij Michigan (2003) en Illinoise (2005). Sufjan heeft zich ondertussen vooral beziggehouden met produceren, zo lijkt het. Onder andere de Castanets en de Danielson familie kregen zijn geluid mee. The Welcome Wagon is het volgende wapenfeit. Sufjan nam het album op, produceerde, arrangeerde, verzorgde een passende lay-out en trad op als gastmuzikant en -zanger. Hoewel “gast”? De getalenteerde muzikant uit Detroit drukt een zodanig grote stempel op dit album dat je al naar gelang het aantal luisterbeurten, je steeds meer gaat afvragen of The Welcome Wagon niet gewoon een opzichtige maskerade is van een nieuw Sufjan Stevens album.

Volgens het label Asthmatic Kitty is The Welcome Wagon een duo uit Tecumseh, Michigan, bestaande uit de Presbyteriaanse pastoor Vito Aiuto en zijn vrouw Monique. Iemand die nu goed oplet herkent deze namen van enkele kerstliedjes die Sufjan in de loop van de jaren opnam en bij elkaar bracht in de 5CD boxset Songs For Christmas. Een live optreden en een interview doen de misschien wel verlangde twijfel en paranoia verdwijnen. The Welcome Wagon is echt.

Vito en Monique trouwden in 1998 en Vito kocht een gitaar op eBay. Vrienden, waaronder Sufjan dus, leerde hem de fijne kneepjes van het vak in het knusse appartement van de Aiuto’s in Brooklyn.  Gedurende een jaar of zeven zorgde de opnamewoede van Sufjan dat de muzikale output van het ongeoefende paar steeds meer de vorm ging krijgen van een volledig album. Natuurlijk heeft Sufjan hier ook weer een grote rol in gespeeld. Waar had het koppel gestaan zonder hem?

Vito en Monique zijn simpele muzikanten met een boodschap. Hun oprechtheid en hartstocht hebben vermoedelijk ook Sufjan bewogen om hier een echt album van te maken. Ik stel mij voor dat zonder hem de muziek kaal en ingetogen klinkt, maar wel een gevoelige snaar weet te raken. The Welcome Wagon hengelt veel uit de grote vijver van de traditionele Noord-Amerikaanse folk muziek, en uiteraard antieke gospel. Maar weer Sufjan steelt de show met zijn karakteristieke rijke arrangementen en geluiden, waarbij de trompetten, hoorns en Chicago-koortjes de eerste linie bezetten, met vlak daar achter de welbekende banjo. Daardoor, en ook dankzij het hoge meeklapgehalte (zoals het hoort in de kerk), sijpelt er gedurende het album een vrolijk jaren 60-pop sfeertje door in de muziek.

Het album loopt over van de blije Christengevoelens en ook in de teksten wordt het diepe geloof niet onder stoelen of banken gestoken – bijna kitsch. Het geloof wordt met zoveel overtuiging gebracht dat zelfs Anton Lavey zijn drietand zou opbergen en zich afvragen of hij toch misschien het verkeerde pad heeft gekozen. Maar ook God heeft het soms zwaar. De zoektocht naar gelukzaligheid is geen gemakkelijke. De rode draad die tekstueel gezien door het album loopt is die van opoffering, boetedoening en de dood, en daarmee verschillen deze artiesten wezenlijk van bijvoorbeeld het overdreven The Polyphonic Spree. Van slechts drie nummers schreef Vito Aiuto de teksten zelf, en de andere gebruikte teksten zijn in een paar gevallen van opmerkelijke oorsprong, voor iemand die een kerk leidt. Zo wordt Half A Person van The Smiths onder handen genomen, en Jesus van The Velvet Underground krijgt een bombastische behandeling waar je van moet houden.

Welcome To The Welcome Wagon kan je gemakkelijk in de kast zetten als zijnde het nieuwe Sufjan Stevens album. Zijn kenmerkende stijl is veelvuldig aanwezig en haalt bovendien zonder twijfel het niveau van zijn latere albums. Ik zie mezelf niet direct op zondag met de hele familie deze liedjes meezingen, maar The Welcome Wagon is een prachtig staaltje van een warmbloedige kerstgedachte, verpakt in muziek. En ook uitstekend geschikt om met Pasen te draaien.

Leve het vooroordeel!

Hoesjes, foto’s, titels, propagandistische aankondigingen en ook recensies bevooroordelen de mens al voordat de muziek gehoord is. En niet alleen bij muziek beïnvloeden vooroordelen de mening die objectief zou moeten zijn. Ik betrap mezelf er te vaak op dat niet zelden de opvatting over iets of iemand al bij voorbaat is vastgesteld. Menigeen zal de waarde van uitspraken, in woord en spraak, in twijfel trekken zodra het vermoeden rijst dat deze zijn gebaseerd op al dan niet onreële verwachtingen. Maar willen we dan allemaal de Homo Prudens, de “zero risk man – personifies prudence, rationality and responsibility” (John Adams, 1995), zijn?

Vorige week las ik onverwacht in een paar uur het essay van Theodore Dalrymple Leve Het Vooroordeel! uit. Eigenlijk heet Theodore Anthony Daniels, een arts en psychiater die vooral in Engelse gevangenissen carrière heeft weten te maken. Waarschijnlijk zijn enkele gevangenen inmiddels vrijgelaten en bevooroordeeld, want hij woont nu gepensioneerd in Frankrijk. Zijn Engelse humor heeft hij echter niet verloren. In zijn pleitrede voor het vooroordeel bekritiseert hij niet alleen de huidige cultuur (vooral op het gebied van opvoeding en seksualiteit) maar probeert hij ook de lezer ervan te overtuigen dat het begrip vooroordeel ruimer is dan wat het in de hedendaagse samenleving betekent. Een betwisting van het vooroordeel over het woord vooroordeel.

Het menselijk geweten is volgens Arthur Schopenhauer samengesteld uit “ongeveer uit een vijfde mensenvrees, een vijfde bijgeloof, een vijfde gewoonte, een vijfde vooroordeel, en een vijfde ijdelheid”. Vooroordelen of anders vooropgezette ideeën zijn een essentieel onderdeel van het menselijk denken. Hoewel in de zogenaamde moderne vrije wereldgemeenschap een vooroordeel als iets  wanstaltigs gezien wordt, als iets dat het zelf denken vertroebelt, bestaat er eigenlijk geen moraal zonder deze vooroordelen. Niet infrequent wordt een vooroordeel gezien als een ongefundeerde afkeer van bepaalde bewegingen, al dan niet fungerend als levend wezen. Buitenom dat die stelling al een vooroordeel is, heeft het juist vaak een positieve kant. Ze zijn namelijk vaak gebaseerd op de ervaringen en kennis uit het verleden, en zijn daarom cruciaal (geweest) voor de ontwikkeling van de mens en de manier waarop deze met zijn omgeving omgaat. Stel je eens een aardbol voor waarop iedereen zonder vooroordelen door het leven zou gaan. Zedeloosheid, onbeheerstheid, ja zelfs anarchisme zou de maatschappij tekenen. Iedereen groeit immers op in een ander milieu, met andere omgangsvormen. Nu hoor ik enkele punkers al juichen bij het woord “anarchisme”, maar uiteindelijk zal de samenleving en uiteindelijk het individu daar niet beter van worden.

Wie zijn wij dat wij onze normen aan anderen op mogen leggen, als die normen in feite zelf ook weer vooroordelen zijn? Theodore Dalrymple beschrijft op kritische wijze deze gedachte en probeert de lezer provocerend uit de tent te lokken. In ieder geval zet Leve Het Vooroordeel! aan tot dieper nadenken over het begrip vooroordeel en dat bepaalde vastgestelde denkbeelden niet altijd op uitgebreide manier bekrachtigd hoeven te zijn. De ontwikkeling van de menselijke maatschappij zou bewijs genoeg moeten zijn, dus waarom zouden we vooroordelen nu opeens moeten minachten? Dalrymple probeert – en overtuigt – dat een onbevooroordeeld mens kwetsbaar is als het ego van elkeen.

“Das Vorurteil ist ein unentbehrlicher Hausknecht, der lästige Eindrücke von der Schwelle weist. Nur darf man sich von seinem Hausknecht nicht selber hinauswerfen lassen”, en Karl Kraus had gelijk. Ik ben een voorstander van het bestaan van bepaalde vooroordelen, omdat ze het gericht denken een handje helpen, maar er moet ook ruimte zijn voor eigen interpretatie. “Het bestaan van een volmaakte God die ons geschapen zou hebben, is een vooroordeel en dit vooroordeel mag niet gebruikt worden bij het verkrijgen van onbetwijfelbare kennis” (Descartes). Vooral de media zijn er goed in de bij de menselijke geest ingegraven opgelegde denkbeelden uit te buiten zodat een groot deel als makke schapen achter de berichtgeving aanloopt. De gedachtegang van de belangrijkste bewoner van de aarde is door vooroordelen ook afgestompt en slechts enkelingen weten hieraan te ontsnappen. Vaak zijn dit figuren die leven in (bijna) totale afzondering. In de oudheid ging dit men gemakkelijker af dan tegenwoordig, maar ook de oude Grieken wisten al dat hermeneutiek de feitelijke beoordeling dusdanig kon beïnvloeden dat de mensheid een bericht van de Goden zomaar verkeerd kon uitleggen. Een vooroordeel is dan ook moeilijker te splitsen dan een atoom, zei Albert Einstein. En die kon het weten.

Voorbedachte subjectiviteit schetst soms een beeld dat niet klopt met de werkelijkheid. Het kan je wel aangenaam verrassen. En verrassingen zijn leuk. Ik schrijf mijn recensies op deze site in alle subjectiviteit. Ik raad alleen maar iedereen aan om zijn eigen oordeel te vellen. Maar laat de nieuwe Guns N’ Roses alsjeblieft gewoon liggen.