Tag archieven: minimalisme

Hellvete – Sint-Denijs

a3972809892_10

Sint-Denijs is pas het tweede echte album van Hellvete, het langverwachte vervolg op De Gek dat in 2009 uitkwam bij het KRAAK label (en hier op mrbungle.nl nog kort werd besproken in een duorecensie met Julianna Barwick). Met recente cassettes als ‘t Orgelorkest, splits met A Story Of Rats en Bear Bones Lay Low, zijn bijdrage aan Sylvester Anfang II en de samenwerking in het nog kersverse duo González & Steenkiste heeft Glen echter allesbehalve een gapend gat achtergelaten na zijn debuutalbum.

Niettemin hebben de wat kleinere releases ons niet helemaal voor kunnen bereiden op wat we horen op Sint-Denijs. Natuurlijk kennen we Hellvete van zijn donkere drones en minimalisme, waarin een voorliefde voor folkmuziek en -instrumenten doorklinkt. Harmonium, banjo en en tanpura zijn dan ook weer aanwezig. Maar niet eerder hoorden we zoveel warmte, rust en melodie in zijn muziek.

Het trio dat het album vormt, C-142, MDD-409 en G-356, is eensgezind in opzet: een intense drone gestart door harmonium of elektrische tanpura lijkt in een proces van eindeloze herhaling terecht te zijn gekomen, waarbij het geluid langzaam maar zeker uitdijt door de toevoeging van andere instrumenten, zoals een analoge synthesizer. Slechts subtiele veranderingen geven een idee van tijd; over het algemeen wordt de luisteraar meegezogen in een continuüm dat weliswaar de geest tot kosmische hoogten leidt, doch de kilheid en donkerte die bij het verlaten van de aardse atmosfeer hoort, achterwege laat. De ijzige kou die de kleur van het vinyl uitbeeldt, zet wat dat betreft iedereen op het verkeerde been.



De reden dat Sint-Denijs zich ontpopt als de warme deken waarmee je ook in de zomer niet zonder kunt, zou te maken kunnen hebben met het feit dat Glen Steenkiste op een rustigere plek is gaan wonen, buiten het centrum van Gent. De titel van de plaat spreekt voor zich, anders dit interview met Decoder Magazine wel. De kalmerende werking van het leven buiten de chaotische en lawaaierige binnenstad pakte eerder dit jaar ook al goed uit voor Hellvete’s landgenoot Ignatz, zoals hier was te lezen. Ik voorzie een kleine volksverhuizing naar het platteland wanneer de massa hier lucht van krijgt.

Ik heb dit nieuwe album ruim vier maanden op mij laten inwerken. Onderhand is het weleens tijd om een conclusie te trekken: de laatste paar jaar zijn er te weinig albums verschenen met zo’n sterke drang naar minimalisme en tegelijkertijd met een dermate groots effect. Met Sint-Denijs is misschien een stukje eigenheid gehoord op De Gek verloren gegaan, maar in het land van drones is Hellvete voor nu even koning.

Maan – Manifold

Het tweetal Maan duikt ergens vorig jaar opeens op in Vlaanderen, eerst met de Khomeini 99 tape op het Smeltkop label, daarna ook live, onder andere in het voorprogramma van Fushitsusha in Brussel. Al snel wordt duidelijk dat Tim Depraetere en Simon Apers een act vormen dat tot de meest veelbelovende van België mag worden gerekend. Ze hebben geen reden gezien om de boel langer te laten rijpen en nemen in twee dagen het debuutalbum op: Manifold, dat recent verscheen bij het net zo Belgische KRAAK.

Van twee jonge ingenieurs in opleiding zou je misschien een complex debuutalbum verwachten, staand op de drempel van een nieuw tijdperk van de moderne avant-garde. Een band die de schouders ophaalt voor muzikale historie en het maximale wil halen uit hun experiment- en improvisatiedrift; eigenschappen die ieder meer dan één keer gefungeerd als toeschouwer bij een optreden van Maan, het duo toedicht. De waarheid ligt ergens in het midden.

De manier waarop Maan muziek benadert is klinisch als in een laboratorium. Klanken worden gesedimenteerd tot op het bot en alleen het praktische blijft over: met een (bas)gitaar, orgeltje of trompet is de sound kaal en eentonig. De interesse in de techniek van het proeflokaal is echter ook verloren gegaan en heeft plaatsgemaakt voor een zekere nonchalance. Al lukt het de expres lage opnamekwaliteit te doorprikken, dan nog zal duidelijk worden dat Maan immuun is voor externe elementen die het geluid zouden kunnen beïnvloeden.

Al dan niet bewust komen er toch herinneringen boven: cold wave van circa drie decennia geleden. Een koude en afstandelijke kijk erop maakt van Manifold meer dan zomaar een album dat met de retrogolf probeert mee te surfen. IJzersterk zijn ook de teksten, die het minimalisme en melancholische versterken in ongrijpbare kunst-zinnen, die zo uit de koker van The Shadow Ring of een Vlaamse dichter zouden kunnen komen.

Invloeden uit de jaren 80 zijn enkele releases op het KRAAK label niet vreemd, maar zo’n overduidelijke verwijzing naar Belgische scene van weleer hebben we nog niet gehad. Genre, stijl of leeftijd vormen gelukkig nog steeds geen belemmering talent van eigen bodem een platform te bieden waarop ze kunnen uitgroeien tot publiekslievelingen, voor zover Maan dat na hun kaal gestroopte performance op het KRAAK festival nog niet waren.

Éliane Radigue – Ψ 847

Éliane Radigue (24 januari 1932), geboren en getogen in Parijs, mag gezien worden als één van de belangrijkste componisten van minimalistische elektronische muziek. Als student en assistent van Franse musique concrète-meesters Pierre Schaeffer en Pierre Henry genoot ze een voorbeeldige opleiding, om daarna onder andere geïnspireerd door Amerikaans minimalisme en Tibetaanse boeddhisme haar eigen stijl te creëren. Na het geprobeerd te hebben met de Buchla en Moog, werden haar vaste instrumenten in het begin van de jaren zeventig de ARP 2500 synthesizer (een arbeidsintensieve manier van bespelen zonder de toetsen zelf te gebruiken), feedback via microfoons en loops met tape.

Haar composities kenmerken zich door lange, uitgerekte tonen die door de feedback eigenlijk constant in beweging zijn. Er vind een evolutie plaats in de analoge klanken naarmate de tijd verstrijkt. De dynamiek is verkleind tot een speldenprik; bij enige concentratie zijn de veranderingen merkbaar, doch vaak niet hoorbaar. Voor het grote deel van haar werken – voordat ze zich aan het begin van deze eeuw volledig ging toeleggen op composities voor akoestische instrumenten – geldt dat zodra je deze op je in laat werken, het besef van tijd al snel verdwijnt. Het materiaal leunt op herhaling,  speelt ondertussen met je geest en verwondert na afloop.

Luisteren naar Radigue’s werken is niet iets wat je luchtig op moet nemen. Wil je de klanken en de uitwerkingen ervan volledig kunnen ervaren dan moet je jezelf kunnen afsluiten voor alles wat er niet bij hoort. Zelfs het lichte gezoem van een computer of kan al storend zijn. Althans, zo werkt het bij mij. Ik luister Radigue dan ook steevast met koptelefoon. Het lijkt daarom onmogelijk eenzelfde effect te bereiken in een live setting. Toch worden haar composities regelmatig live ten gehore gebracht. In de winter van 2012 werd ze uitgenodigd voor het CTM festival in Berlijn, waar Lionel Marchetti het stuk Ψ 847 zou laten horen.

Ondanks haar 81 jaar nam ze haar uitnodiging behoorlijk serieus. Radigue was dagen van te voren aanwezig met de originele tapes, ze overlegde met de muzikanten, bestudeerde de concertzaal. Voordat Ψ 847 van start zou gaan draaide Radigue de richting van de luidsprekers naar de muren toe, zodat de geluiden zouden weerkaatsen via het gebouw. Ik stel mij voor dat het donker was, zonder enige visuele distractie, en zonder dat het publiek beseft waar het geluid vandaan komt. Dat is hoe ruim zevenhonderd man zich fysiek kan overgeven aan de langzaam bewegende tonen van Radigue.

De meeste van Radigue’s oude werken zijn vandaag de dag uitgebracht; wat dat betreft is de bodem wel min of meer bereikt. Er was tot voor kort nog een bijzondere uitzondering: Ψ 847, veertig jaar geleden in New York haar doorbraak. De onafgebroken duur van tachtig minuten van dit stuk uit 1973 was het grootste struikelblok voor het uitbrengen op cd. Uiteindelijk ging Éliane Radigue dan toch overstag en heeft ze ze Ψ 847 zo aangepast dat de tijdsduur geen obstakel meer zou zijn voor een uitgave op een cd. Recentelijk verscheen Ψ 847 dan eindelijk bij het Canadese Oral, in een prachtig vormgegeven verpakking. Naast twee cd’s met zowel een live- als studioversie, wordt de koper getrakteerd op een uitgebreid boekje met oude foto’s en notities van Marchetti en Thibaut de Ruyter, die met veel passie over Radigue en haar muziek vertellen.

Deze dubbele cd set biedt ook de mogelijkheid de live opname te vergelijken met de digitale transfer van de oorspronkelijk studioversie. Hierin de verschillen ontdekken is wellicht een uitdaging teveel: een uitgesproken voorkeur kun je bijna niet hebben, of het moet zijn vanwege de anderhalve minuut extra die je bij de concert versie voorgeschoteld krijgt. Ψ 847 is juist om reden van de lengte de perfecte muziek om te ondergaan zonder er veel bij na te denken.

De Griekse letter Ψ (psi) wordt algemeen gebruikt als symbool voor de golffunctie in de kwantummechanica. Het zegt misschien wel iets over de mate waarin we de veranderingen in toon en klank in dit stuk kunnen waarnemen, of over de relatie tussen geluid en tijd. De werkelijke totstandkoming van de titel is iets minder geleerd, zo valt in het boekje te lezen. Het maakt de kracht van Ψ 847, veertig jaar naar dato vereeuwigd, er niet minder om.